Who cast that first fateful tomato that started the La Tomatina revolution? The reality is no one knows. Maybe it was an anti-Franco rebellion, or a carnival that got out of hand. According to the most popular version of the story, during the 1945 festival of Los Gigantes (a giant paper mâché puppet parade), locals were looking to stage a brawl to get some attention. They happened upon a vegetable cart nearby and started hurling ripe tomatoes. Innocent onlookers got involved until the scene escalated into a massive melee of flying fruit. The instigators had to repay the tomato vendors, but that didn't stop the recurrence of more tomato fights—and the birth of a new tradition.
Fearful of an unruly escalation, authorities enacted, relaxed, and then reinstated a series of bans in the 1950s. In 1951, locals who defied the law were imprisoned until public outcry called for their release. The most famous effrontery to the tomato bans happened in 1957 when proponents held a mock tomato funeral complete with a coffin and procession. After 1957, the local government decided to roll with the punches, set a few rules in place, and embraced the wacky tradition.
Though the tomatoes take center stage, a week of festivities lead up to the final showdown. It's a celebration of Buñol's patron saints, the Virgin Mary and St. Louis Bertrand, with street parades, music, and fireworks in joyous Spanish fashion. To build up your strength for the impending brawl, an epic paella is served on the eve of the battle, showcasing an iconic Valencian dish of rice, seafood, saffron, and olive oil.
Today, this unfettered festival has some measure of order. Organizers have gone so far as to cultivate a special variety of unpalatable tomatoes just for the annual event. Festivities kick off around 10 a.m. when participants race to grab a ham fixed atop a greasy pole. Onlookers hose the scramblers with water while singing and dancing in the streets. When the church bell strikes noon, trucks packed with tomatoes roll into town, while chants of "To-ma-te, to-ma-te!" reach a crescendo.
Then, with the firing of a water cannon, the main event begins. That's the green light for crushing and launching tomatoes in all-out attacks against fellow participants. Long distance tomato lobbers, point-blank assassins, and medium range hook shots. Whatever your technique, by the time it's over, you will look (and feel) quite different. Nearly an hour later, tomato-soaked bombers are left to play in a sea of squishy street salsa with little left resembling a tomato to be found. A second cannon shot signals the end of the battle. | Min kien li tefa’ l-ewwel tadama iddestinata li tagħti bidu għar-rivoluzzjoni ta’ La Tomatina? Il-verita hi li ħadd ma jaf. Forsi kienet rivolta kontra Franco, jew karnivalata li spiċċat ħażin. Skont l-aktar versjoni popolari, xi nies tal-lokal, biex jiġbdu l-attenzjoni lejhom, kienu qed jippruvaw jaqalgħu ġlieda waqt il-festa ta’ Los Gigantes tal-1945 (parata kbira bil-maskeruni tal-karta pesta). Fil-qrib kien hemm karettun bil-ħaxix u bdew igaraw tadam misjur lejn xulxin. Indaħlu xi nies li kienu fil-viċin sakemm il-ġlieda spiċċat f’taħwida kbira ta’ frott itir ’l hawn u ’l hemm. Dawk li bdew l-inkwiet kellhom iħallsu lill-bejjiegħa tat-tadam, imma dan ma kienx biżżejjed biex jevita li jinqalaw ġlidiet oħra bit-tadam – u t-twelid ta’ tradizzjoni ġdida. Inkwetati li l-biċċa tkompli tikber, l-awtoritajiet għaddew numru ta’ projbizzjonijiet, waqfuhom u reġghu għaddewhom fis-snin 50. Fl-1951, iċ-ċittadini li sfidaw il-liġi intefaw il-ħabs sakemm qam għagħa kbir fost il-poplu biex jinħelsu. L-akbar sfida kontra l-projbizzjoni saret fl-1957 meta ġie organizzat taparsi funeral tat-tadam bit-tebut u l-purċissjoni b’kollox. Wara l-1957 il-Gvern lokali ideċieda li jimxi mal-kurrent, għamel xi regolamenti u aċċetta din it-tradizzjoni ta’ bluha. Għalkemm it-tadam għandhom l-aktar importanza, ikun hemm ġimgħa sħiħa ta’ festi li jwasslu għat-taqbida finali. Ġimgħa ta’ ċelebrazzjoni tal-qaddisin patruni ta’ Bunol, il-Verġni Marija u San Wiġi Bertrand: parati, mużika u logħob tan-nar b’dak il-briju li jafu jqajjmu l-Ispanjoli. Biex jissaħħu għall-ġlieda, tiġi servuta paella grandjuża lejlet it-taqbida, riċetta leġġendarja ta’ Valencia bir-ross, frott tal-baħar, żafran u żejt taż-żebbuga. Daż-żmien iddaħħal ftit tal-ordni f’dil-festa bla rażan. L-organizzaturi sa waslu li jikkultivaw razza speċjali ta’ tadam li mhux tajjeb għall-ikel. Kollox jibda f’xi l-10 a.m. meta l-partiċipanti jippruvaw jaħtfu perżuta fit-tarf ta’ arblu midluk bix-xaħam waqt li l-ispettaturi jxarrbuhiom fost kant u żfin fit-triqat. Mat-tokki ta’ nofsinhar jaslu trakkijiet mgħobbijin bit-tadam waqt li l-għajjat ta’ “To-ma-te”, “To-ma-te” jilħaq il-qofol tiegħu. Imbagħad, l-avveniment prinċipali jibda wara l-isparar ta’ kanun tal-ilma. Dak huwa s-sinjal biex il-partiċipanti jibdew jgħaffġu t-tadam u jwaddbuh kontra xulxin. Min igara mill-bogħod, min jissielet wiċċ ma’ wiċċ, u min iwaddab it-tadam bil-falż minn ftit ‘l bogħod. Hu x’inhu l-metodu li taddotta, meta jispiċċa kollox tkun tħossok u tidher għal kollox differenti. Wara xi siegħa, il-ġellieda, miksijin bil-meraq tat-tadam, jibqgħu jilagħbu f’zalza żellieqa fit-triq, fejn ma jkun baqa’ xejn li jixbaħ tadama sħiħa. Sparatura oħra tal-kanun tal-ilma iġġib it-taqbida fi tmiemha. |