Çevirmen Bunalımı

Sadan Oz wrote:

Aydın Kaya demiş ki:
(Bakın İngiltere'den uçakla özel olarak getirttiğim viskimi yere döktüm sinirden!)

Ahmet Cemal bir "çevirmen" ve bu yazısında yayıncıları aklayıp kendisinin de dahil olduğu çevirmen tayfasına ihanet ettiği falan yok. İnsan iki dakika düşünür, Ahmet Cemal'in buna ihtiyacı var mı diye.
Önce Ahmet Cemal'in bu "haince" yaklaşımını ortaya koyan tek bir cümlesini alıntılayın, ben de "terbiyesizden de öte" diye onaylayacağım.

İnsaf!

[Değişiklik saati 2011-01-16 13:46 GMT]

Sadan Oz wrote:

Adnan Özdemir demiş ki:

Nereye varılır ki bu kafayla? Adnan, senden de bekliyoruz %100 agree verdiğin görüşün kanıtını.
Nerede sinsilik, terbiyesizlik yapmıştır Ahmet Cemal?

Adnan Özdemir:

Daha çok çevrilecek yazılar var diyorum..
Daha çok güzel günler görürüz diyorum..
Morelimizi yüksek tutalım diyorum...

Haksız mıyım, yoksa çok mu yüksekten uçmak var ben?

Ne dersiniz arkadaşlar?

‘Çevirmen Bunalımı’ Üzerine Bir Deneme …

Burada gizli tutulan bir bunalımdan söz etmiyorum. Yayınevi yöneticileriyle ve editörlerle konuşulduğunda, gerçeği söylemekten çekinmiyorlar:

Türk yayıncılığının ağır bir çevirmen sorunu var.

Geçen yıl, çeşitli yayınevlerinin yöneticilerine şunu sormuştum: “Sizce yayınevinize gelen çevirilerin temel sorunları yabancı dil bilmemekten mi, yoksa Türkçe bilmemekten mi kaynaklanıyor?” Bu sorumun kısa yanıtı, bir ağızdan gelmişti: “Türkçe bilmemekten?” Yani niteliksiz Türk çevirmenlerinin ortak nitelikleri, anadillerini bilmemeleriydi. Bu arada, yayıncılığımızın yıllardır en saygın adlarından olan, yıllardır okurlara nitelikli çeviriler sunabilmek için eşi Semih Sökmen ile birlikte düzeltmenliği ve editörlüğü yayınevi yöneticiliği ile neredeyse eşanlamlı kılmak zorunda kalan, Metis Yayınları’nın yöneticisi Müge Gürsoy Sökmen’in bir saptaması, özellikle düşündürücüydü: “Artık kendi dillerinde, yabancı dillerdekinin karşılıkları olabilecek kavram ve terimler üretemeyen çevirmenlerin sayısı gün geçtikçe artıyor; o zaman gelen çevirilerdeki bu eksiği gidermek de, yapabildiğimiz ölçüde, bizlere düşüyor!”

Bir çevirmenin anadilinde kavram ve terim üretememesi, ne demektir ve “dil bilme” olgusu bağlamında neyin göstergesidir? Yanıt: Böyle bir eksiklik, o çevirmenin anadilinde düşünemediğinin en güçlü kanıtıdır.

Burada konuya açıklık getirmek için, yıllar öncesinden bir alıntı yapmak istiyorum. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’de okuduğum yıllarda, en değerli hocalarımdan rahmetli Prof. Dr. Bülent Davran, bir dersinde dil bilme konusunda şöyle demişti: “Bir dili bilmek, o dilde düşünebilmek demektir. Bunun için günlük konuşmaları yapabilmek veya okunan metinleri anlamak, yeterli ölçü sayılamaz. Yabancı dil söz konusu olduğunda, o dilde söylemek veya yazmak istediklerinizi önce Türkçe düşünüp sonra o dile çeviriyorsanız, o yabancı dili daha bilmiyorsunuz demektir. ‘Biliyorum’ diyebilmek için, söylemlerinizi düşünsel düzlemde doğrudan o dilde kurgulayabilmeniz gerekir. Bu yüzden, aslında hiçbir dil ‘orta derecede’ bilinmez; ya bilinir, ya bilinmez, o kadar …” (Bu alıntıyı, o zaman tuttuğum notlarımdan aktardım.)

Bu alıntıda ‘düşünebilmek’ sözcüğü ile anlatılmak istenen, bir kültür sorunudur. Herhangi bir dil bir kültür sorunu sayılmayıp, bilmek bağlamında yalnızca ‘o dildeki sözcüklerin karşılıklarını bulmak’ düzeyine indirgendiğinde, bilinmesi de artık olanaksızlaşır. Geriye yalnızca ‘bilindiği yanılsaması’ kalır.

Bu, çeviri yapmak ve çevrilecek metni ‘anlamak’ açısından belki de en önemli noktadır. Çünkü diyelim bir Almanca edebiyat metnini anadilime çevireceksem, önce o metni ‘anlamak’ zorundayımdır. Bunun temel koşulu ise o metni önce Almanca düşünerek anlayabilecek, çözümleyebilecek, yorumlayabilecek düzeyde Almanca bilmektir. Kısaca söylemek gerekirse, yabancı bir dildeki metni ancak o dilin kültüründen yola çıkarak, o kültür içersinde anlayabilirim. O metin üzerinde hemen Türkçe düşünerek işe koyulmam ise, anlama aşamasını atlayıp çeviriye girişmem demektir. Yani, olanaksızdır.

Bizimkisi gibi, yabancı dil bilenlerin sayısının görece olarak yükseldiği, ama nitelikli çevirmenlerin hızla azaldığı bir kültür ortamının çelişkisi, ancak böyle düşünüldüğü takdirde kavranabilir. Buna karşılık, anadilimiz olan Türkçe için bile, onu -Türk olduğumuza göre!- ‘zaten’ bildiğimiz gibi yıkıcı bir yanılsamadan yola çıktığımız bir kültürsüzlük ortamında yeterince nitelikli çevirmen yetişebileceğini beklemek, ütopyanın da ötesinde kalır!

M. Ali Bayraktar wrote:

Aşağıda sinsi ve terbiyesizce bulunan yerler ve açıklamaları yapılmıştır.




Benim çok sevdiğim bir Anadolu deyişi var 'Ağzının domalmasından Ömer diyeceği belliydi.' diye. Bu durumlar için söylenmiş bir söz. Tespit yapılmış. Karar çoktan alınmış. Ve çocuğun adı çoktan koyulmuş.



Burada hakim beyin sağ ve solundaki mahkeme heyeti üyeleri tanıtılıyor.
İşin ilginç yanı bunlar aynı zamanda Savcı olarak da katılıyorlar bu yazıya.



Karar açıklandı.
Daha doğrusu bu bir pekiştirme.
Yazının başında hatırlarsanız ağzı domalmıştı beyefendinin. Burada Ö harfini telaffuz etmeye başlıyor.



Ta ta ta tam.
Ve işte karşınızda !Ömer!

Çevirmenler bırakın çeviri yaptıkları dili, Türkçe bile bilmiyorlar. Ahan da Müge şahit!
- Öyle değil mi Müge?
- Evet, evet! Ben gördüm. Aynen öyle!



Müge'nin şahitliğiyle devam ediyoruz halen, farkındasınız değil mi?
Mahkeme heyetiyle aynı telden çalıyor Müge.
Mahkeme Başkanımız da kaptırmış kendini gidiyor.
Tutulamayacak birazdan.



Bu kısım komple Yayıncılar ve özellikle şahit olarak gösterilen Müge'nin diktiği fasulyeye çubuk sokup, sulayıp ve çubuğa çıkmasını temin etmekten başka bir şey değil.

Bu yazıyı terbiyesizce ve sinsice nitelemeye devam ediyorum.
Ayrıca da saçma.

Tabi böyle bir hakkım varsa.

Böyle bir hakka sahibim değil mi?

[Edited at 2011-01-16 16:23 GMT]